ΒΕΓΓΕΡΑ

Βεγγέρα είναι η βραδινή συγκέντρωση σε σπίτι συγγενή ή φίλου που διαρκεί μέχρι αργά το βράδυ ή μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.

Ο αυθορμητισμός που υπήρχε τα παλιά τα χρόνια έφερνε ωραίες μαζώξεις σε σπίτια που κατέληγαν πολλές φορές σε γλέντι. Μετά την δύση του ηλίου όλοι σταματούσαν τις δουλειές τους και υπήρχε λίγος χρόνος χαλάρωσης πριν τον βραδινό ύπνο. Αρκούσε κάποιος να δει φως αναμμένο στον γείτονα ή να δει κάποιον στην αυλή του ώστε να αποφασίσει να πάει για βεγγέρα.

Ο οικοδεσπότης έβγαζε ότι είχε. Συνήθως χειροποίητα προϊόντα όπως πετιμέζι, γλυκά, ξερά σύκα, μεζέδες (ομελέτα, τυριά, λουκάνικο) συνοδευμένα πάντα με τοπική ρακή ή κρασί.

Στις μέρες μας δεν υπάρχει τόσο αυτός ο αυθορμητισμός. Πλέον, ως επί το πλείστο, οι συγκεντρώσεις σε σπίτια γίνονται κατόπιν συνεννόησης. Στο χωριό Βωλάξ βέβαια ακόμη συμβαίνουν βεγγέρες. Τα αναμμένα φώτα στην αυλή σηματοδοτούν ότι ο σπιτονοικοκύρης δέχεται κόσμο στο σπιτικό του.

Η βεγγέρα είναι γνωστή σε αρκετούς τόπους. Στο γειτονικό μας νησί την Άνδρο έχουν καταχωρήσει στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά το 2022 την «Ανδριώτικη Βεγγέρα».

Περισσότερα στη σελίδα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς:

ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ: ΟΙ ΓΛΑΣΤΡΕΣ & ΟΙ… ΠΛΑΚΕΣ!

Σύμφωνα με την παράδοση, το βράδυ της παραμονής της 1ης Μαΐου (όταν όλοι έχουν πάει για ύπνο), τα νεαρά αγόρια κάθε οικισμού «κλέβουν» γλάστρες από τις αυλές των σπιτιών για να στολίσουν την αυλή της εκκλησίας.

Το πρωί της πρωτομαγιάς οι ιδιοκτήτες των λουλουδιών αναζητούσαν τις γλάστρες τους στη πολύχρωμα πλέον στολισμένη αυλή της εκκλησίας.

Άλλο έθιμο θέλει τους ερωτευμένους να φτιάχνουν από την παραμονή το μαγιάτικο στεφάνι ώστε να το κρεμάσουν το βράδυ της παραμονής στην πόρτα της αγαπημένης τους. Οι τεμπέληδες υποψήφιοι γαμπροί, που βαριόντουσαν να φτιάξουν δικό τους στεφάνι, έκλεβαν τα έτοιμα που έβρισκαν κρεμασμένα σε σπίτια και τα έδιναν στις δικές τους αγαπημένες.

Υπήρχαν και πολλοί σκανταλιάρηδες, κάποιοι άλλαζαν τα όμορφα στεφάνια των ερωτευμένων με ξερά χόρτα ή διάφορα άλλα, κάποιοι άλλοι μετακινούσαν μέχρι και σαμάρια από γαϊδάρους ή άλλα αντικείμενα.

Στις μέρες μας έχουν απομείνει κυρίως οι σκανταλιάρηδες. Οι ιδιοκτήτες των γλαστρών ή άλλων αντικειμένων, το πρωί της πρωτομαγιάς πρέπει να ψάξουν όλο το χωριό ή και διπλανά χωριά με την ελπίδα ότι θα βρεθεί η… προίκα τους!

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ: ΜΑΓΙΑΤΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

Ο εορτασμός της πρωτομαγιάς έχει ρίζες από την αρχαιότητα, σηματοδοτεί τη «νίκη» του καλοκαιριού έναντι του χειμώνα. Πλήθος εκδηλώσεων λάμβαναν χώρα για να γιορτάσουν την άνοιξη και τη φύση. Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα που υπάρχει στις μέρες μας είναι το μαγιάτικο στεφάνι.

Το μαγιάτικο στεφάνι παραδοσιακά γίνεται από λουλούδια μαζεμένα από αγρούς για να υπάρχει αλληλεπίδραση του ανθρώπου με την φύση (κάτι που στις μέρες μας φθίνει λόγω του τρόπου ζωής των σύγχρονων πόλεων). Το μαγιάτικο στεφάνι στολίζει τις πόρτες των σπιτιών μέχρι την παραμονή του Αϊ – Γιάννη (τέλος Ιουνίου), όπου εκείνο το βράδυ καίνε το στεφάνι.

Στα μέρη της Μικράς Ασίας, σε κάθε στεφάνι έβαζαν, εκτός από λουλούδια, ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά.

Η Πρωτομαγιά είναι μία από τις ελάχιστες γιορτές, χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο, με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών, οι οποίες έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας.

23 ΙΟΥΝΙΟΥ: ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΦΩΤΑΡΑ

Στα έθιμα χιλιετιών ανήκει και το έθιμο του Άγιου Ιωάννη του Φωταρά. Παραμονή της εορτής της γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (Πρόδρομος) ανάβουν φωτιές και καίνε τα μαγιάτικα στεφάνια μαζί με ξύλα και ξερά κούτσουρα. Παραδοσιακά μόλις άρχιζε να σουρουπώνει τα αγόρια άναβαν τρεις φωτιές στην σειρά, τις οποίες έπρεπε να πηδήξουν όλοι τρεις φορές για να έχουν καλή υγεία.

Παλαιότερα μαζί με τα στεφάνια έκαιγαν και την παλιά ρίγανη και σηματοδοτούσε την αρχή της εποχής για την συλλογή φρέσκιας ρίγανης.

Στην Τήνο κάθε χρόνο στις 23 Ιουνίου ο Εξωραϊστικός Φιλανθρωπικός και Μορφωτικός Σύλλογος “Η Μυρσίνη” πραγματοποιεί την αναβίωση του εθίμου, του Αγίου Ιωάννη του Φωταρά, στην πλατεία του χωριού του με μουσική, φαγητό και ποτό.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: ΚΑΛΗ ΒΡΑΔΙΑ & VERBUM CARO

Παραμονή των Χριστουγέννων και όλη η οικογένεια μαζεύεται σε ένα σπίτι για να απολαύσει ένα γεύμα ακολουθώντας το καθολικό έθιμο «Καλή Βραδιά». Εκείνη την ημέρα κρέας δεν τρώνε, το γεύμα αποτελείται από ζεστή και μοσχομυριστή ψαρόσουπα και μετά παραδοσιακά γλυκά. Τρώνε όλοι αυστηρά νωρίς ώστε να μπορούν να κοινωνήσουν τα μεσάνυχτα στη Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία.

Μετά το γεύμα τα μεγάλα παιδιά έβγαιναν να πούνε τα κάλαντα. Ενώ οι πιο μεγάλοι έμεναν σπίτι και συζητούσαν ή έπαιζαν χαρτιά μέχρι να έρθει η ώρα της Θείας Λειτουργίας.

Μόλις ηχούσε η καμπάνα μικροί και μεγάλοι μαζευόντουσαν στην εκκλησία για τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Εκεί ξεκινούσε το έθιμο Verbum Caro, οι χριστιανοί με περίσσεια χαράς έψελναν λατινικούς ύμνους ενώ γινόταν αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού. Μετά την Θεία Λειτουργία, οι οικογένειες γυρνούσαν στο σπίτι και έτρωγαν Τηνιακό λουκάνικο για να «σπάσουν» τη νηστεία και να ολοκληρωθεί το έθιμο Verbum Caro.

Η ανάγκη των Χριστιανών να συναθροίζονται σε έθιμα και εκδηλώσεις πυροδότησε την δημιουργία ενοριακών αιθουσών. Έτσι, αυτά τα έθιμα από μικρές οικογενειακές μαζώξεις σε σπίτια μετατράπηκαν σε ευρύτερες συναθροίσεις όλων των χωριανών και του εφημέριου. Με τα χρόνια ο ρυθμός της ζωής δυσκολεύει τέτοιες συναθροίσεις και κάποια έθιμα χάνονται.

Τα έθιμα «Καλή βραδιά» και Verbum Caro παραμένουν σε πολλά καθολικά σπίτια (στην ενδοχώρα αλλά και στη χώρα της Τήνου).

Στην Μυρσίνη οι άνδρες περνούν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα κάλαντα με συνοδεία ορχήστρας παραμονή πρωτοχρονιάς (αντί παραμονή της Άγιας Νύχτας όπως γινόταν παλαιότερα).

Στο Βωλάξ, στο Αγάπη, στην Αετοφωλιά, και ίσως και σε άλλα χωριά, συναθροίζονται όλοι οι χωριανοί μετά την λειτουργία και τρώνε το παραδοσιακό λουκάνικο γιορτάζοντας το Verbum Caro.

Η φράση Verbum Caro προέρχεται από τα λατινικά «Verbum Caro Factum Est» που σημαίνει «ο λόγος έγινε σάρκα», την βρίσκουμε στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο 1:14.

14 Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis: et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre plenum gratiae et veritatis.

14 Καὶ λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, καὶ ἐθεασάμεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας·

(σε ελεύθερη μετάφραση: Ο λόγος του Θεού απέκτησε σάρκα και έγινε άνθρωπος και κατοίκησε ανάμεσα μας, και είδαμε την θεϊκή του δόξα, την δόξα του μοναχογιού από τον πατέρα, γεμάτος χάρη θεϊκή και αλήθεια.)

*Τα έθιμα έχουν βενετσιάνικες ρίζες από την περίοδο της Βενετοκρατίας.

 ** Απολαύστε από την χορωδία Taverner ένα παλιό λατινικό χριστουγεννιάτικο άσμα το «Verbum Caro Factum Est» που δοξάζει την Παναγία και την ενσάρκωση του Ιησού στην πιο κρύα εποχή του χρόνου:

https://www.traditioninaction.org/religious/Music_P000_files/P062_Verbum.htm

*** Στη κεντρική Ευρώπη κάτι παρόμοιο με την Καλή Βραδιά είναι το δικό τους “joyful fast” (χαρούμενη νηστεία), οι χριστιανοί, παρότι είχαν νηστεία (με συγκεκριμένη ποσότητα φαγητού) για αρκετές ημέρες, τη παραμονή Χριστουγέννων μπορούσαν να φάνε διπλάσια ποσότητα φαγητού. Αυτό πυροδοτούσε το συναίσθημα χαράς το οποίο ήταν απαραίτητο εκείνο το βράδυ για τον εορτασμό της γέννησης του Χριστού.

**** Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης οι καθολικές οικογένειες έχουν (ή είχαν!) σαν έθιμο να γευματίζουν με κρέας μετά την Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία.

Πηγές:

  1. https://www.sistersofcarmel.com/christmas-history-and-customs/?srsltid=AfmBOoqs-07a_aGmBxpxBOmezAf0sfiSGGCLYpWlt5YG6AA08Cy19eu3
  2. Μνήμες χωριανών

Το χωριό Βωλάξ (ή Βώλακας) βρίσκεται στην Τήνο σε υψόμετρο 284 μέτρα και περίπου 11 χλμ από το λιμάνι της Τήνου. Οι γρανιτένιοι ογκόλιθοι που το περιβάλλουν δημιουργούν ένα σεληνιακό τοπίο που το καθιστά ένα από τα πιο ιδιαίτερα χωριά του νησιού.

Πέρα από τα βράχια, το χωριό Βωλάξ είναι γνωστό για την καλαθοπλεκτική του, το λαογραφικό μουσείο, το υπαίθριο θέατρο, δραστηριότητες (όπως αναρρίχηση και μονοπάτια), σπιτικό φαγητό και άλλα πολλά.

Σκοπός αυτής της σελίδας είναι η παρουσίαση και η ανάδειξη της ιστορίας του τόπου μας στο πέρασμα του χρόνου, καθώς και η ενημέρωση για τα πολιτιστικά δρώμενα που διοργανώνει κάθε χρόνο ο σύλλογος Βωλάξ.

ΑΝΟΙΚΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΩΛΑΞ

Το ανοικτό θέατρο Βωλάξ αποτελεί χώρο ανάδειξης της πολιτιστικής δραστηριότητας του συλλόγου του χωριού Βωλάξ και του Δήμου Τήνου, ενώ παράλληλα αποτελεί σημαντικό αξιοθέατο του νησιού.

Ιστορικά

Το θέατρο του χωριού κατασκευάστηκε το 1997 στα πλαίσια της πολιτιστικής ανάπτυξης του συλλόγου Βωλάξ. Το έργο χρηματοδοτήθηκε κυρίως από τον σύλλογο Βωλάξ με επιβλέποντα του έργου τον Ιάκωβο Γ. Βίδο και μελέτη Ιωάννη και Βασιλικής Γιαννιώτη.

Το αμφιθέατρο εναρμονίζεται με το φυσικό τοπίο του τόπου μας καθώς αποτελείται από πέτρα και μάρμαρο και περιβάλλεται από βράχους. Η ημικυκλική και κλιμακωτή διάταξη των καθισμάτων απέναντι και γύρω από την σκηνή βοηθάνε τους θεατές να παρακολουθούν τα δρώμενα χωρίς δυσκολία.

Εκδηλώσεις

Κάθε καλοκαίρι λαμβάνουν χώρα πολιτιστικές εκδηλώσεις μεγάλου ενδιαφέροντος όπως θεατρικές παραστάσεις, θέατρο σκιών, χορογραφίες, μουσικές σκηνές, φεστιβάλ, εργαστήρια καλαθοπλεκτικής κ.α.

Διαστάσεις & Χωρητικότητα

Το θέατρο είναι ανοικτό, αμφιθεατρικό, ημικυκλικού σχήματος με διάμετρο σκηνής 8 μέτρα. Διαθέτει 8 σειρές μαρμάρινων καθισμάτων με χωρητικότητα περίπου 350 ατόμων.

Παροχές Θεάτρου

-Καμαρίνια

-Δύο τουαλέτες

-Παροχή ρεύματος: τριφασική (αριστερά της σκηνής δίπλα στις τουαλέτες), απλή (δεξιά της σκηνής μέσα στα καμαρίνια)

-Φωτισμός θεάτρου: Έξι περιφερειακοί προβολείς που φωτίζουν τις κερκίδες και τους θεατές στην αρχή και στο τέλος της εκδήλωσης.

-Φωτισμός σκηνής: Υπάρχουν δύο ειδικά άγκιστρα (Τ) όπου μπορούν να συνδεθούν συνολικά 4 προβολείς. Ο σύλλογος του χωριού διαθέτει κατόπιν συνεννόησης απλούς προβολείς σκηνής σε θερμό φως ή σε διάφορα χρώματα όπως μπλε, κόκκινο κ.α. Δεν διατίθεται κονσόλα φωτισμού.

-Ήχος: Το θέατρο λόγω του αμφιθεατρικού του χαρακτήρα παρέχει πολύ καλή οπτική και ακουστική. Ο σύλλογος του χωριού διαθέτει κατόπιν συνεννόησης δύο ηχεία, ένα μικρόφωνο και κονσόλα ήχου.

Πρόσβαση & Parking

Για τους καλλιτέχνες που πραγματοποιούν την εκδήλωση υπάρχει άνετη πρόσβαση με όχημα μέχρι την σκηνή για την τακτοποίηση των σκηνικών πριν την παράσταση.

Για τους επισκέπτες υπάρχει parking στην είσοδο του χωριού.

Συντήρηση

Για την συντήρηση του θεάτρου φροντίζει κάθε χρόνο ο σύλλογος του χωριού Βωλάξ, μέσα από δωρεές και εκδηλώσεις που πραγματοποιεί κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.

Επικοινωνία

[email protected]